La nova estraro [de la Sudharca Esperanto- Societo] decidis ankaŭ el politika vidpunkto rekomendi Esperanton al la civitanoj (ekz. kiel neŭtralan duan lingvon en la EK kaj kiel «kulturan mediprotektanton». Tiu neŭtrala ponta lingvo (rekomendita de Unesko) protektus ankaŭ pli malgrandajn lingvojn kaj kulturojn, ekz. niajn germanan lingvon kaj kulturon, kontraŭ la eksterlanda trofremdigo.

[...] La societa estraro sekve postulas ankaŭ leĝan kvotoreguligon kiel GDR havis resp. leĝan reguligon kiel en Francio, per kiu la franca ŝtato protektas sin kontraŭ la angla-usona trofremdigo kaj forfremdiĝo.

Ĉe la legado de la artikolo pri la Sudharca Esperanto-Societo represita el la Harz Kurier [en Esperanto aktuell 7/97] mi pensis: Espereble kelkaj legantoj nun finfine iluminiĝos koncerne la unuflankan preferadon de la «etnisma» trako de argumentado ĉe multaj esperantistoj. Ju pli unuflankece oni derivas la ekzistorajtigon de Esperanto el la protektobezono de etnaj kulturoj, des pli grandiĝas la drasto, per kiu oni bildigas la sekvojn de la angla-usona kultura influo, kaj per tio oni facile povas iri misvojon. Tiu artikolo estas ekzemplo de tio.

La esprimoj «eksterlanda trofremdigo» kaj «trofremdigo»¹, kiuj aperas en la kontribuo – senkonsidere, ĉu esperantistoj efektive facilanime manipulis ilin, aŭ ĉu ĵurnalisto perceptis tion kiel ĉefan sencenhavon kaj do surpaperigis ilin – apartenas al la vortostoko de dekstraj kaj ekstremdekstraj ksenofoboj, kaj anatemi ilin ne estus troigo en la senco de «politika korekteco».

Sed kio pli gravas ol taktikaj konsideroj pri la esprimaro, kiu aŭ bone aŭ malbone impresas, estas la konstato de la selektiva kaj memkontenta perceptado, kiu malhelpas al esperantistoj vidi la okulfrapan similecon de kelkaj el iliaj plej ŝatataj «etnismaj» argumentoj kun la «rasismaj» de la politike agantaj ksenofoboj. Kiu ne konas Esperanton kaj esperantistojn, povus kiel leganto de la artikolo trafi al la konkludo, ke la Sudharca Esperanto-Societo, la «rep-oj»², la NPD, grupoj kiel «Civitana Iniciato por Haltigo de Eksterlandanoj» aŭ «Civitana Iniciato por Demokratio kaj Identeco»³ agadas sur interkomparebla ideologia fundamento kaj diferencas nur per siaj temaj specialiĝoj. Kiu foje enrigardas tekstojn de la laste nomitaj kaj similaj grupoj, neniel trovas konfuzajn rasteoriojn, sed (prezentitajn cele al fundamentado de ksenofobiaj postuloj) pritraktojn pri «nacia identeco», «identecoperdo», «perdo de la kultura aparteco» ktp., kiuj montras grandan similecon al diversa Esperanto-apologiado.

Mi opinias, ke ekzistas efektiva mondrigarda aŭ idehistoria interrilato. Temas en ambaŭ kazoj pri variaĵoj de la nacia ideologio, kiu dum la pasintaj jarcentoj servis la elformiĝon de naciaj ŝtatoj kaj hodiaŭ estas instrumentigata por aliaj celoj. Unuflanke estas maldekstra, aŭ «etnisma» variaĵo, kiun oni (ofte ĝuste esperantistoj) metas en la servon de malplimultoj, kaj aliflanke estas dekstra variaĵo, ofte nomata «rasisma», kiun oni direktas kontraŭ almigrintajn malplimultojn. Entute tre ambivalenca ideologio, kiun neniu senplue (almenaŭ ne kredinde) povas promocii maldekstraflanke kaj kontraŭbatali dekstraflanke.

Kion mi do ne asertas, estas, ke la Sudharca Esperanto-Societo aŭ aliaj esperantistoj troviĝas en politika parenceco kun dekstraj grupoj. Mi debatigas ĝuste la jenan demandon: Ĉu oni ne eventuale akcelas, neglekte-senzorge, per la unuflanke «etnisma» Esperanto-argumentado, kiu konstante rilatigas sin al «danĝeroj» kiel identecoperdo kaj adulteriĝo de naciaj kulturoj, danĝeran etno-ideologion? En tio (aliflanke ne en la kritikita bildotitolo pri la «praarbaraj triboj», kiun oni ne celis serioze kaj kiu evidente pli rilatis al eŭropa mito pri «sovaĝuloj» ol al veraj praarbaraj loĝantoj)⁴ mi vidas problemon, kiu estu diskutita.

Por antaŭmalhelpi unu eblan miskomprenon: ankaŭ mi fakte vidas la problemecon de la unuflanka kultura kaj informa interŝanĝo en la mondo (unuavice favore al Usono) kiel ankaŭ la gigantajn merkatajn porciojn de malmultaj konzernoj en la industrieca produktado de kulturelfaraĵoj (kun la akompanaj eblecoj de ideologia influado). Mi opinias nur, ke oni povas ankaŭ diri tion laŭ tia aŭ simila maniero, sen laŭdi kvazaŭ virton la purtenadon de etnaj kulturoj kaj sen fari postulojn pri ŝtata kuratorado de la amasa gusto pere de cenzursimila ŝtata stirado de la muzikelekto en la amaskomunikiloj.

¹ La koncernaj germanaj esprimoj estas uzataj ne nepre nur de tiaj dekstruloj, sed sufiĉe multe, por ke ili havu tian, ĝenerale sentatan politikan konotacion.

² Temas pri la partio de t.n. Respublikanoj, t.e. dekstra partio kun parlamenta reprezentiĝo en kelkaj lokoj de Germanio, sed nun malfortiĝinta.

³ dekstraj, politike agantaj ksenofobiaj grupoj

⁴ Aperis tia ŝerca bildotitolo en unu numero de Esperanto-aktuell, kaj ĝi provokis protestleteron de unu leganto.

Bei der Lektüre des aus dem Harz Kurier abgedruckten Artikels über die Esperanto-Gesellschaft Südharz [Ea 7/97] habe ich gedacht: Hoffentlich geht einigen Lesern jetzt endlich mal ein Licht auf, was die einseitige Bevorzugung der "ethnistischen" Argumentationsschiene von seiten vieler Esperantisten betrifft. Je einseitiger die Daseinsberechtigung des Esperanto aus dem Schutzbedürfnis ethnischer Kulturen abgeleitet wird, desto größer wird die Drastik, mit der die Folgen des anglo-amerikanischen Kultureinflusses dargestellt werden, womit man leicht auf Abwege gerate kann. Dieser Artikel ist ein Beispiel dafür.

Die Ausdrücke "ausländische Überfremdung" und "Überfremdung", die im Beitrag vorkommen – es sei dahingestellt, ob Esperantisten tatsächlich leichtfertig mit ihnen hantiert haben, oder ob ein Zeitungsjournalist dieses als wesentlichen Sinngehalt aufgefaßt und zu Papier gebracht hat – gehören zum Sprachschatz von rechten und ultrarechten Ausländerfeinden, und es wäre keine Übertreibung im Sinne "politischer Korrektheit", sie zu verpönen.

Was aber wichtiger ist als taktische Überlegungen über das Vokabular, das sich gut oder schlecht macht, ist die Feststellung der selektiven und selbstgefälligen Wahrnehmung, die Esperantisten daran hindert, die frappierende Ähnlichkeit einiger ihrer "ethnistischen" Lieblingsargumente zu den "rassistischen" der politisch auftretenden Ausländerfeinde zu sehen. Wer Esperanto und Esperantisten nicht kennt, könnte als Leser des Artikels zu dem Schluß kommen, daß die Esperanto-Gesellschaft Südharz, die Reps, die NPD, Gruppen wie "Bürgerinitiative Ausländerstopp" oder "Bürgerinitiative Demokratie und Identität" auf einer vergleichbaren ideologischen Grundlage operieren und sich nur durch ihre thematischen Spezialisierungen unterscheiden. Wer in Schriften der letztgenannten und ähnlicher Gruppierungen einmal hineinschaut, findet mitnichten abstruse Rassentheorien vor, sondern (zur Untermauerung ausländerfeindlicher Forderungen dargebrachte) Betrachtungen über "nationale Identität", "Identitätsverlust", "Verlust der kulturellen Eigenart" usw., die viel Ähnlichkeit zu mancher Esperanto-Apologetik aufweisen.

Ich meine, daß es einen wirklichen weltanschaulichen oder ideengeschichtlichen Zusammenhang gibt. Es handelt sich in beiden Fällen um Abwandlungen der nationalen Ideologie, die in den letzten Jahrhunderten der Herausbildung von Nationalstaaten diente und heute zu anderen Zwecken instrumentalisiert wird. Einmal eine linke, oder "ethnistische" Abwandlung, die (oft gerade durch Esperantisten) in den Dienst von Minderheiten gestellt wird, und einmal eine rechte, häufig "rassistisch" genannte Abwandlung, die gegen zugewanderte Minderheiten gerichtet wird. Insgesamt eine sehr ambivalente Ideologie, die niemand ohne weiteres (jedenfalls nicht glaubwürdig) links fördern und rechts bekämpfen kann.

Was ich also nicht behaupte, ist, daß die Esperanto-Gesellschaft Südharz oder andere Esperantisten in einer politischen Verwandtschaftsbeziehung zu rechten Gruppen steht. Vielmehr stelle ich diese Frage zur Debatte: Wird eventuell mit der einseitig "ethnistischen" Esperanto- Argumentation, die ständig auf "Gefahren" wie Identitätsverlust und Verfälschung nationaler Kulturen Bezug nimmt, nicht fahrlässig einer gefährlichen, auch zu finsteren Zwecken nutzbaren Ethno-Ideologie Vorschub geleistet? Hier (dagegen nicht im monierten "Urwaldstämmen"-Bildtitel, der nicht ernst gemeint und sich offensichtlich eher auf einen europäischen "Wilden"-Mythos als auf wirkliche Urwaldbewohner bezieht) sehe ich ein Problem, das diskutiert werden sollte.

Um einem möglichen Mißverständis vorzubeugen: auch ich sehe durchaus die Problematik des einseitigen Kultur- und Informationsaustausches in der Welt (in erster Linie zugunsten der USA), sowie die der gewaltigen Marktanteile weniger Konzerne in der industriemäßig betriebenen Kulturgüterproduktion (mit den damit einhergehenden Möglichkeiten der ideologischen Beeinflussung). Ich meine nur, daß das so oder ähnlich auch gesagt werden kann, ohne die Reinhaltung ethnischer Kulturen als Tugend zu preisen und ohne Forderungen nach staatlicher Gängelung des Massengeschmacks durch eine zensurähnliche staatliche Steuerung der Musikauswahl in den Medien.